ความฝันคืออะไร สาเหตุของความฝัน

ความฝันคืออะไร

พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.๒๕๒๘ ให้ความหมายว่า

"ฝัน : การนึกเห็นเป็นเรื่องราวเมื่อเวลานอนหลับ"

เซนจูนี่ ดิคชันนารี ของอังกฤษ อธิบายว่า
"ฝัน (dream) : คือความรู้สึกอย่างรางๆ ถึงภาพและความคิดทั้งหลายบางส่วนในเวลานอนหลับ"

ลารูสส์ ดิคชันนารี ของฝรั่งเศส อธิบายว่า
"ฝัน : หมวดหมู่ของความคิดและภาพทั้งหลาย ที่ปรากฎแก่วิญญาณในระหว่างนอนหลับ ความฝันมีอยู่เสมอตั้งแต่เราตั้งต้นหลับจนกระทั้งเราตื่น แต่บางคืนที่เรารู้สึกว่า เราไม่ได้ฝันนั้น แท้จริงแล้ว เราฝันเหมือนกัน แต่เราจำไม่ได้เอง

สาเหตุของความฝัน

คัมภีร์สารัตถสังคหะ ท่านกล่าวใว้ว่า คนจะเกิดความฝันนั้น ต้องอยู่ในภาวะครึ่งหลับครึ่งตื่น ไม่ใช่หลับสนิท ท่านเรียกการหลับชนิดนี้ว่า กบิลนิทรา คือ หลับเหมือนลิงหลับ ตามปกติแล้วคนเราจะฝันได้เมื่อหลับสนิทแล้วประมาณ ๓ ชั่วโมง และท่านยังได้แสดงถึงสาเหตุของความฝันว่ามีอยู่ด้วยกัน ๔ ประการ คือ

๑. บุพนิมิต ความฝันประเภทนี้เกิดจากอำนาจของกรรมเก่าเข้าดลใจให้ฝันเป็นเรื่องเป็นราว เพื่อให้ทราบเหตุการณ์ดีร้ายล่วงหน้า เช่น พระนางสิริมหามายาทรงสุบินนิมิตรว่า มีช้างเผือกนำดอกบัวมาถวาย แล้วแทรกตัวหายเข้าไปในพระครรภ์ ซึ่งฝันนี้เป็นลางดี มีคำทำนายว่า พระนางจะได้พระโอรสผู้มีบุญญาธิการมาประสูติในพระครรภ์ ซึ่งก็เป็นจริงตามนั้นเพราะพระนางทรงเป็นพระมารดาของพระพุทธเจ้า

๒. จิตนิวรณ์ ความฝันประเภทนี้ เกิดจากจิตของเราผูกพันกับสิ่งที่เราเคยได้ยินหรือได้เห็นมาก่อน เป็นต้นว่า พบเห็นเรื่องน่าประทับใจ ได้ฟังเรื่องที่ชวนสลดหดหู่ ทำให้เก็บเรื่องราวนั้นใว้ในจิตใต้สำนึก วันดีคืนดีจิตก็ส่งภาพออกมาเป็นความฝัน เช่น เรารักใครหรือเกลียดใครสักคน จิตเราก็เฝ้ากังวลคิดถึงแต่คนนั้น ทำให้เวลานอนก็ฝันถึงเขาได้

๓. เทพสังหรณ์ ความฝันประเภทนี้เกิดจากเทวดา สิ่งศักดิ์สิทธิ์ หรือดวงวิญญาณมาดลใจให้ฝัน เพื่อบอกลางดี - ร้าย คล้ายเตือนให้ผู้นั้นได้ทราบ แต่โดยมากมักจะเป็นนิมิตในทางดีมีโชคลาภ ดังที่เรามักจะได้ยินได้ฟังกันอยู่บ่อยครั้งว่ามีคนฝันอย่างนั้นอย่างนี้ แล้วตีออกมาเป็นตัวเลขนำไปซื้อหวย ซื้อสลากกินแบ่งรัฐบาล ได้เงินทองมากมาย เป็นต้น

๔. ธาตุกำเริบ ความฝันประเภทนี้ เกิดจากธาตุในร่างกาย คือ ดิน น้ำ ไฟ ลม ทำงานไม่เป็นปกติ ทำให้ร่างกายจิตใจไม่ปลอดโปร่งแจ่มใส ในขณะนอนหลับจึงฝันไปต่างๆ นานา หาสาระไม่ได้ เช่น บางคนกินน้ำก่อนนอนมาก กลางคืนปวดฉี่แล้วฝันไปว่าตนเดินไปฉี่ที่ห้องน้ำ แต่กลับฉี่รดที่นอน เป็นต้น

สาเหตุความฝันทั้ง ๔ ประการนี้ ถ้าฝันด้วยเหตุเพราะจิตนิวรณ์ หรือธาตุกำเริบ ท่านไม่ถือเป็นเกณฑ์ทำนาย เพราะไม่มีผลดีร้ายอะไรกับผู้ฝัน ถ้าฝันด้วยเหตุเทพสังหรณ์ ท่านว่าให้เชื่อครึ่งไม่เชื่อครึ่ง เพราะบางครั้งเทวดาก็ชอบแกล้งคนเล่นเหมือนกัน แต่ถ้าฝันเพราะมีบุพนิมิต ท่านว่ามีโอกาศเป็นจริงตามฝันนั้นมาก



อย่างไรก็ตามเราไม่อาจทราบว่าที่ฝันนั้นเกิดจากเหตุอะไร โบราณาจารย์ท่านก็ไม่ได้ระบุใว้อย่างชัดเจน ถึงกระนั้นก็ไม่มีท่านใดกล่าวว่าความฝันเป็นเรื่องเหลวไหล ตรงกันข้ามกลับเขียนตำราทำนายฝันถ่ายทอดต่อกันมาอย่างมากมาย แม้แต่หนังสือพุทธทำนาย ก็เกิดจากการที่พระพุทธองค์ทรงคลายปริศนามากจากพระสุบินนิมิตของพระเจ้าปเสนทิโกศล จนได้รับการยอมรับว่าเป็นคำทำนายชะตาของสังคมโลกที่แม่นยำที่สุด เท่าที่กล่าวมานี้ จึงยืนยันได้ว่าความฝันนั้นสามารถบอกเหตุดี - ร้ายได้